Ez du nahi hezkuntza publikoa hezkuntza-sistemaren ardatza izatea, legeak agintzen duen bezala.

Besteak beste, bere zehaztasun ezarengatik nabarmen kritikatua izan zen etorkizuneko hezkuntza-legea de facto gauzatzen ari da, batez ere hiru arauren bidez: itunen agindua, onarpen-dekretua eta plangintza-dekretua. Hezkuntza Sailak hezkuntza publikoa sistemaren ardatz egituratzaile bihurtzeko interesik ez duela erakutsi digu dekretu horiek argitaratuz. Lehenengo bi dekretuen kasuan, besteak beste, itunpeko ikastetxeen ituntze unibertsalari eta gehiegizko eskaintzari eusten die, eta bi elementu horiek ezinezkoa egiten dute euskal eskola publikoa indartzea.

Otsailaren 28an argitaratu zen EHAAn unibertsitatez kanpoko ikastetxeen sarea antolatzeko eta planifikatzeko irizpideak ezartzen dituen dekretua. Arau-proiektuaren izapidetzea 2022ko martxoaren 29an jarri zen abian, apirilean Legebiltzarrean sinatutako akordioaren aurretik, eta, dakigunez, 7 edo 8 dekretu-zirriborro egon dira. Dekretu-proiektu guztietan beharrezkoak diren nahitaezko txostenak, bai Euskadiko Eskola Kontseiluarenak (EEE), bai Hezkuntza Saileko aholkularitza juridikoarenak, bai Kontrol Ekonomikoko Bulegoarenak (KEB), bai Euskadiko Aholku Batzorde Juridikoarenak, oso kritikoak dira, bai funtsean, bai forma aldetik, dekretu-proiektuarekin.

Hezkuntza Saileko aholkularitza juridikoak adierazi du ez dela azaldu dekretua aldatzeko arrazoirik, eta dokumentu berriak azalpen-zati bat biltzen du, dekretua LOMLOEren eskakizunetara egokitu beharraz hitz egiten duena. Azalpen horrek, bitxia bada ere, ez du islarik xedapenetan, ez baita integratzen LOMLOEk aurreko araudiarekiko ekarri duen funtsezko aldaketa, batez ere 109. artikuluarekiko. Are gehiago, dekretuak muzin egiten dio Euskadiko Aholku Batzorde Juridikoaren eta sailaren aholkularitza juridikoaren gomendio esplizituari. Adierazi behar dugu LOMLOEren 109. artikuluak betebehar hauek ezartzen dituela: plaza publiko nahikoak egotea bermatzea (109.3) eta ikastetxe publikoen sarean gero eta eskola-postu gehiago izatea sustatzea.

Aipatutako nahitaezko txostenek argia ematen dute dekretu honek eta lege-proiektuak izan duten atzerapena ulertzeko orduan. Izan ere, ez dago sare publiko eta pribatuaren parekatzea bermatzen duen araudi juridikorik. Hala, aholkularitza juridikoaren txosten juridikoak adierazten du euskal hezkuntza-zerbitzu publikoa ez dela existitzen, eta proiektuak ez duela zerbitzu hori sortzen, ezta definitzen ere. Beraz, Euskal Hezkuntza Zerbitzua apirilaren 7an sinatutako etorkizuneko akordioaren oinarriak zehazteko ponentzian aipaturiko esamoldea da, baina akordio horrek ez du zerbitzu hori sortzen edo arautzen.

Horren aurrean, aldaketaren justifikazioa LOMLOEn oinarritzen bazen ere, plangintza-dekretu berriak LOEren 108.4 artikulua erabiltzen du hezkuntzaren euskal zerbitzu publikoaren (SPVE) kontzeptua sartzeko. Artikulu horretan ezartzen denez, euskal hezkuntza-zerbitzua ikastetxe publikoen eta itunpeko ikastetxe pribatuen bidez egingo da. Baina erabakigarria da aipatzea, aholkularitza juridikoak ere hala egiten baitu, LOMLOEri buruzko aurretiazko aipamen horrek funtzio edo prestazio gisa aipatzen duela hezkuntzako zerbitzu publikoa. Ez du, beraz, izaera organikorik. Izan ere, Hezkuntzak proposatzen zuen letra larriko zerbitzuak ez du inolako lege-oinarririk, baina ez da ulertzen LOEtik ekarritako kontzeptua, orain letra xehez, 7 aldiz erabiltzea dekretuan eta plangintza egiteko elementu gisa aurkeztea.

Beraz, legeak baimentzen ez duen arren eta txostenek hala adierazten duten arren, zerbitzuak, letra txikiz bada ere, organo gisa agertzen jarraitzen du, eta behin eta berriz agertzen da dekretuan.

Dekretuaren zein lege proiektuaren funtsezko elementua zer den nahasteaz gain, dekretu berri honek eskola-maparen jarraipen- eta ebaluazio-mahaiak baliogabetzen ditu (9.2 artikulua), eta eginkizun hori horretarako ahalmenik eta eskumenik ez duten ikasleak onartzeko batzordeetara bideratzen du. Horrenbestez, hezkuntzaren planifikazioan inplikatuta dauden gizarte-sektore guztiek benetan parte hartzeko bermerik ez dute.

Hori gutxi balitz, eskola-postuen eskaintzari dagokionez, xedapen-zatian ez dira garatzen LOMLOEk egindako aldaketak. Horrela, dekretuak ez du aintzat hartzen aholkularitza juridikoaren gomendioa bera, zeinetan adierazten den LOEren 109. artikuluak betebehar hauek ezartzen dituela: plaza publiko nahikoak daudela bermatzea (109.3) eta ikastetxe publikoen sarean gero eta eskola-postu gehiago egon daitezen sustatzea.

Gobernuak, oposizioaren konplizitatearekin, ez du neurririk aplikatu eta ezarri nahi, ez eta legezkotasunarekiko errespetua zaindu ere, eta areagotu egiten du Euskadin irakaskuntzaren programazioan funtsezkoak diren alderdiei buruz dagoen nahasmena, eta kontraesan argia eragiten du eskola publikoaren protagonismoarekin.

STEILASetik berriz ere adierazi nahi dugu ez gaudela ados Hezkuntza Sailak lege-proiektu honen bidez eta horri eusten dioten dekretuen bidez betikotu nahi duen hezkuntza-politikarekin. Horregatik, borrokan jarraituko dugu pitzadurarik gabe, euskal eskola publikoa hezkuntza-sistemaren ardatz egituratzailea izan dadin.